Noc Opowiadań Ukraińskich

Jest wojna. Rosja napadła na Ukrainę. Morduje kobiety, mężczyzn, dzieci, osoby niebinarne i pozapłciowe. Gwałci. Zabija zwierzęta, niszczy przyrodę. Ukraina walczy. Ukraina się broni. Obrona to nie tylko nieprawdopodobny wysiłek militarny i społeczny, obrona jest też działaniem w polu kultury. Być może jest to najciekawszy moment dla tej kultury, kiedy kruszy się konwencja, a ludzie próbują dotrzeć do sedna spraw. Dojść do tego, jak możliwe jest ludobójstwo w Europie XXI wieku na tle historii powszechnej i rodzinnej, na tle fasadowości deklarowanych wartości i złudności poczucia bezpieczeństwa. Co może w sytuacji wojny zrobić pojedynczy człowiek? Jak szuka prywatnej odpowiedzi na rosyjską agresję? Nasze opowiadania skoncentrują się wokół tych kwestii.

Zaczniemy od brawurowych „Oscylacji” Żanny Słoniowskiej o spotkaniu Leona Getza i Józefa Czapskiego, do którego nigdy nie doszło. Obaj byli artystami, obaj uczyli się w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i obaj mieli epizod żołnierski ­ Leon Getz w ukraińskich Strzelcach Siczowych, Józef Czapski w Armii Andersa. Mieli jednak różne uwarunkowania polityczne, narodowościowe, ekonomiczne, towarzyskie, emocjonalne i wszelakie. Będzie jazda. Oryginał po polsku.

Larisa Vieniediktova* wychodzi od swojego dzieciństwa w Syberii za czasów ZSRR. Uprawia radykalny sposób myślenia o odpowiedzialności jednostkowej. Nie daje taryfy ulgowej ani sobie, ani Hannie Arendt, ani Switłanie Aleksijewicz. „Pomyślałam, że bycie radziecką obywatelką, do tego jeszcze ruską to zbyt wiele, i wybrałam bycie Ukrainką (szczerze mówiąc, chciałam być Żydówką, wydawało mi się to bardziej opozycyjne, ale nie pozwolili mi, bo nie było tego w papierach rodziców). Zatem moja narodowość ma charakter czysto opozycyjny, jak wtedy myślałam, wszystko przez mój chuligański charakter. Niektórzy nazwali takie moje zachowanie i zarozumiałą decyzje działaniem aspołecznym.” Larisa pomoże też wyreżyserować opowieść Żanny Słoniowskiej. Oryginał po ukraińsku z tłumaczeniem na polski.

Larissa Babij opowiadając o swoim wojennym doświadczeniu wraca do losów swojej babci. Mówi „Uciekam przed Rosjanami od 1943 roku […] Być może naszym wielkim błędem (lub zbrodnią) jest uleganie iluzji, że cywilizowany świat może zostać odizolowany, jeśli zatka szczeliny, przez które ludzie mogliby się wymknąć, by zbadać niebezpieczne, niesforne terytoria poza nim i powrócić, przyjmując, że to, co na zewnątrz już nie istnieje. I tak oto wojna zaczyna rozgrywać się tutaj, na terytorium cywilizowanego świata”. Oryginał po angielsku z tłumaczeniem na polski.